Fernando Aranbarrik (Azkoitia, 1947), Julen Garatek (Azkoitia, 1968) eta Karmen Irizarrek (Azkoitia, 1973) kafe baten bueltan egindako hausnarketaren emaitza da Azkoitiko Babes Sarea (ABS). Gaixotasun neurodegeneratiboren bat duten pertsonei eta haien senideei ireki ohi zaien "zulo beltza" estaltzen laguntzea du xede boluntario sareak.
Joan den hilean jarri zenuten martxan Azkoitiko Babes Sarea. Zein da sarearen egitekoa?
Karmen Irizar: Gaixotasun neurodegeneratiboak dituzten gaixoei eta haien familiei nolabaiteko babesa ematea xede duen boluntario talde bat da. Gabeziak ikusi zirelako jarri genuen abian. Nahiz eta badauden bai familiek, bai erabiltzaileek balia ditzaketen hainbat zerbitzu, gaixotasunen beste fase batzuetarako ez dago inolako laguntzarik edo inolako sarerik; hutsune hori betetzeko asmotan dator Azkoitiko Babes Sarea.
Gaixoek eta familiek horrelako diagnostiko bat jasotzen dutenean, sekulako zulo beltza zabaltzen zaie haiei aurrean; gaurkoa da egunik onena, aurrerantzeko denak izango baitira okerragoak. Laguntza eske ate joka hasi behar izaten da, baina nora edota zeinengana jo ez dakitela gelditzen dira hainbat. Zulo beltz hori arintzeko edo horretan laguntzeko asmoa du sareak.
Kafe baten bueltan hasi zineten zaintzaz hausnartzen, ezta?
K. I.: Horrelako zerbait martxan jartzea zaila da. Aurretik elkar ezagutzen genuen gu hirurok, eta badakigu bakoitzak zer interes izan ditzakeen. Ikusitako errealitatea eta gutako bakoitzak bizi izandakoa mahai gainean jarri genuen, eta egun dauden hutsuneak estaltzeko helburuarekin hasi ginen proiektu txukun batekin amesten.
Aurrera egitea erabaki zenuten, ABS taldea sortuz. Zergatik eman zenuten pausoa?
Julen Garate: Hasieran, ez genekien gu hirurok partekatzen genuen kontua zen edo ez; horregatik antolatu genituen aurrena hitzaldiak eta saioak. Ikusi genuen hitzordu horietara hurbiltzen zen jendearen artean ere bazegoela behar bat, baita laguntzaile gisa aritzeko gogoa ere. Ohartu ginen ez zela soilik gure kontua, eta bi gauza horiek lotu zitezkeela. Aurrera egitea erabaki genuen, nahiko masa zegoela ikusita.
K.I.: Masa hori, gainera, ez da bakarrik familiek, gaixoek edota erabiltzaileek osatutakoa; gaixotasunekin inolako harremanik ez zuten herritarrek ere ikusi zuten ekarpenen bat egin zezaketela.
Hirurok duzue, zuzenean edo zeharka, halako egoeraren bat bizi duen pertsonaren bat inguruan. Zein dira zuen bizipenak?
Fernando Aranbarri: Nire emazteak 25 urte daramatza parkinsonarekin. Diagnostikoa jasotzean aho zabalik gelditu ginen. Hausnarketa bat egin behar izaten da, eta oso gogorra izan ohi da, hori ez da-eta egiten aste batean edo bitan. Familian ere aldaketak sortzen dira; bakoitzak dituen rolak une batetik bestera mozten dira. Administrazioarekin ere lan egin behar izaten da, eta zaila izaten da nire moduan halakoetara ohitu gabe daudenentzat. Ate asko jo behar izaten dira, inor ez baita etxera etortzen laguntza eskaintzera. Gainera, laguntza zerbitzuen ordutegiak ere ez daude batere egokituta; esaterako, nik herritik kanpo lan egiten nuen, eta etxera etortzen nintzenerako bulegoak itxita aurkitzen nituen. Laguntzaile beharra sortzen da, eta zaintzaile bila jo behar izaten da derrigor. Finean, arazo pila bat sortzen zaizkigu senideoi, eta ez gaude prestatuta gauza horiei guztiei aurre egiteko. Nire moduko jende asko zegoela ikusita, pentsatu genuen merezi zuela gaixoen senideok dugun esperientziatik posible den laguntasuna eskaintzea.
K.I.: Nire senide bati, berriz, alzheimerra diagnostikatu zioten duela lau urte. Ni ez naiz haren zaintzaile nagusia, baina ikusten dut egunerokotasunean zer zailtasun sortzen zaizkion. Gorabehera asko izan ohi dira, momentu onak bezala, txarrak ere badaudelako. Laguntza badago, baina beste gauza asko falta dira, eta gabezia horietan fokua jarrita, talde edo gizarte bezala zer egin dezakegun hasi ginen hausnartzen. Pentsatu genuen horrelako kasuetan garrantzitsua dela elkarrekin egotea, mahai bueltan jartzea, eta beharrak entzunez, laguntasuna eskaintzea.
Boluntariotza ezbaian dagoen garaiotan, boluntario sarea osatzea erabaki duzue.
J.G.: Ikusi dugu herrian badagoela masa bat. Hasieran espero genuena baino jende gehiago gerturatu da; zazpi edo zortzi lagun espero genituen, eta hogei bat laguneko sarea osatu dugu. Gainera, laguntza ematen duenak bueltan ere asko jasotzen duela iruditzen zaigu. Esaterako, erabiltzaileekin paseoetara joaten hasi den boluntario batek esan digu beretzat ere oso aberasgarria dela hitzordua.
K.I.: Borondate onenarekin martxan jarritako egitasmoa da ABS taldea. Halere, halako kasuetan behar duzu jakitea gaitza duen horrek zer ezaugarri dituen, pertsonak nola erantzun dezakeen... Behar da gutxieneko formazio bat, eta horregatik antolatu genituen Afagi eta Deparkel elkartekoekin saioak. Kontu askotan zabaldu zizkiguten begiak; izan ere, gauza asko entzunak izan arren, norbaitek esan arte ez gara jabetzen. Aurrerantzean ere nahi dugu formazioekin segitzea.
Laguntza eskaintzeko, Kultur Etxean hasi zarete elkartzen.
F.A.: Gaixotasuna fase ezberdinetan duten pertsonen laguntzaileak hilean behin elkartzen gara, bakoitzak bere bizipenak konta ditzan. Esperientzia gutxi duenari ondo etortzen zaio esperientzia duenaren esanak entzutea, hala jakiten baitu gerora zer etor dakiokeen. Iruditzen zait zaintzaileek beraiek behar dutela zaintza gehien; inori laguntzekotan, aurrena norbere burua zaindu behar da. Askotan ahaztu egiten da hori, batik bat, gaixoa etxekoa edo hurbilekoa denean.
J.G.: Erabiltzaileak eta laguntzaileak ere gela honetan elkartzen dira. Batzuetan, Elkargunera ere jotzen dugu, ordea.
K.I.: Babes Sarearena ez da proiektu itxi bat, gela honetara etortzen denak ez du zertan beti karta jokoetan ibili edo egunkaria irakurri. Gaixoen eta familien beharrei erantzutea da gure zeregina.
Aurrera begira jarrita, zer asmo ditu ABSren taldeak?
J.G.: Orain arteko esperientzia oso ona da; hala esan digute senitartekoek eta boluntarioek. Horrela jarraituko dugu datozen bi edo hiru hilabeteetan, eta uda ondoren ikusiko dugu estatutuak-eta eratzeko batzar orokor bat egin edo ez.
K.I.: Jendeak ezagutu ere egin behar du sarea. Ahoz ahokoarekin ari da zabaltzen herrian, eta pentsatzen dut horrek ere emaitzak emango dituela.