Zoragarria izango litzateke inork mugitzeko arazorik ez duen herri batean bizitzea! Hau zortea gurea, aizu. Ez taka-takarik, ez gurpil-aulkirik, ez makulurik. Arintasunaren paradisua. Baina urteak dira hori ez dela gure herria. Gero eta pertsona gehiagok mugitzeko arazoak dituzte eta aisialdirako aukerak gero eta murriztuagoak dituzte. Mugikortasun arazoak dituzten pertsona gutxi ikusten dira behintzat igerilekuan, hondartzan, kiroldegian, zinema aretoetan, edo Donostiarako autobusean. Ezer gutxi ikusteko eta egiteko duten gure kaleetan bai ikusten direla gora eta behera —erraztasun gutxirekin—.
Bitxiena (eta larriena) da ahoa "irisgarritasun" hitzarekin betetzen zaigula, baina, praktikan, zer esan nahi duen ulertu gabe. Izan ere, arrapala bat izateagatik zerbait "irisgarria" dela esatea taberna bat landare bat duelako ekologikoagoa dela esatea bezala da.
Goazen harira. Gurpildun aulkidun bi pertsona sartzen badira taberna, jatetxe edo osasun zentroan, eta hirugarren bat ekartzera ausartzen badira, giza-tetris bat dirudi horrek. Kabitzen ez diren aulkiak, egokitzen ez diren mahaiak, ezinezko bainuak... Tira, zerbait hartzera irtetea Himalaiara joatea baino zailagoa izan daiteke.
Eta orain idaztera bultzatu nauen gaira goaz: gure herri maitean desagertzeko zorian dirudien larunbatetako azokara. Hori da, teorian, urte osoan herritik ateratzen ez diren adineko edo mugikortasun urriko pertsona askorentzat eskuragarri dagoen entretenimendu bakarrenetakoa. Eta merkatu hori bera ospatzen da, lurzoru traidoreena eta mugikortasun arazoak dituzten pertsonentzako sarbiderik txarrena duen herriko tokian.
Nori bururatu zitzaion ideia bikain hori? Izan ere, mugikortasun arazoak badituzu, ahaztu zaitezke zer fruta dagoen, zer arropa ekarri duten edo zer gazta oparitzen ari diren ikustera hurbiltzearekin. Ez, zu izkinan geratzen zara, urrutitik begira, karitate ona duen arima batek zer dagoen azaltzeko bere burua eskaintzen duen bitartean:
— Begira, hor koloretako galtzerdiak daude, hurbilduko dizkizut?
— Andre bat dago poltsak saltzen, baina itsusi samarrak daude, egia esan...
Benetan, auzo garaiak irisgarri egiteko euro asko inbertitzen ari garen herri batean — hori primeran dago, ezta? —, ezin dugu asteko merkatua ehun metro mugitu eta pisu leuna eta arkupeak dituen gune batera eraman? Agian, paradoxikoki, horretarako diseinatuta dagoen udal merkatuko eraikinera?
Irisgarritasuna ez da luxu bat. Eskubide bat da. Eta pertsona askorentzat ezinbestekoa da aisialdia, sozializazioa, etxetik atera ahal izatea medikuarengana edo bankura joatea ez den beste zerbaitetarako. Ez dago ezer tristeagorik norbait zalapartatik kanpo nola geratzen den ikustea baino, zoruak ez diolako uzten. Ez da metafora bat: literala da.
Beraz, hemendik, apalki, erabakitzeko ahalmena duenari proposatzen diot buelta bat eman dezala merkatuan... baina gurpil-aulkian. Taka-takarekin. Makuluekin. Edo hobe, egoera horretan bertan dauden hiru lagun eramatea eta galtzerdiak erosten saiatzea. Ikusiko duzu zein erraza den dena ikuspegi horretatik ulertzea.