Ikasketaz bide, ubide eta portuetako ingeniaria zara. Kantabriako Unibertsitatean egin zenituen ikasketak 1980tik 1986ra. Garbi al zeneukan zer ikasi nahi zenuen?
Eraikin handiak beti gustatu izan zaizkit, eta horregatik erabaki nuen ikasketa horiek egitea. Garai hartan, Madrilen eta Santanderren zegoen ikasketa horiek egiteko aukera, eta nik Madrilera joatea nahiago nuen, baina esaten ziguten etxetik gertueneko tokira joateko ikasketak egitera, eta Santanderrera joan beharra eduki nuen.
Unibertsitate ikasketak bukatu eta berehala, 1987an, Dragados y Construcciones enpresan hasi zinen lanean. Nolatan?
Urte haietan berriz ere lana sortzen hasi zen, eta enpresa bera joan zen eskolara ingeniari berrien bila. Hartu egin ninduten, eta ikasketak bukatu eta segituan hasi nintzen lanean.
Zein izan zen zure lehendabiziko lana?
Bilbon hasi nintzen lanean, eta nire lehenengo lana ONCE Espainiako Itsuen Erakundearen egoitza eraikitzea izan zen. Garai hartan oso indartsu zegoen erakunde hori, eta leku guztietan egoitzak egiten ari zen. Bilbokoa eta gero, Donostiakoa ere egin genuen. Bederatzi urtez, 1996ra arte, aritu zinen Dragados y Construccionesen lanean, eta enpresaren Gipuzkoako ordezkaria izatera iritsi zinen.
Zeintzuk ziren zure eginbeharrak?
Administrazio publikoarekin eta sustatzaile pribatuekin lan egiten genuen, eta nire ardura zen egiten genituen lanen alde ekonomikoa kontrolatzea. Kontratu batzuk izaten genituen, eta kontratu horien arabera diru bat kobratzen genuen. Obra egiteak zituen gastuak diru horrekin ordaindu behar izaten genituen, eta horiek ordainduta gelditzen zena izaten zen enpresaren irabazia. Beraz, oso garrantzitsua zen diru hori ondo kudeatzea, irabazirik ezean, enpresak ezingo zukeelako aurrera egin. Horrez gain, alde teknikoa kontrolatzearen ardura ere banuen, alegia, eraikin bat egiteko erabiliko genituen eraikuntza teknikena. Obrak ikustera-eta joaten nintzen, baina, batez ere, bulegoko lana zen nirea.
Zeintzuk izan ziren garai hartan eta zure parte hartzearekin enpresak gauzatu zituen proiektu garrantzitsuenak?
Gipuzkoako ordezkari nintzela proiektu asko gauzatu genituen, baina aipagarrienak, agian, ONCEren Donostiako egoitza –Etxaide kalean dagoena–, La Perla eraikina eta Koldo Mitxelena dira.
1996an Amenabar eraikuntza enpresan hasi zinen lanean, sektore horretan Euskal Herrian den enpresarik garrantzitsuenetakoan. Nola sortu zitzaizun aukera?
Gipuzkoa herri txikia da eta eraikuntza arloan genbiltzan denok ezagutzen genuen elkar. Hor nenbilela, Amenabar ezagutu nuen, hasieratik oso harreman ona egin genuen, eta elkarrekin lan egitea adostu genuen. Kudeatzaile gisa sartu nintzen, eta kargu horretan egin nituen hogei urteak. Ni lanean hasi nintzenean, ez zen hain enpresa handia, baina gero asko hazi zen, oso urte onak izan zirelako bai eraikitzeko, bai sustapenerako.
Tamaina horretako enpresa baten kudeatzailea izatea ez da izango nolanahiko ardura. Nolakoa zen zure egunerokoa?
Nik beti taldean jarduten nuen lanean. Helburu batzuk izaten genituen, eraikuntza lan batzuk egitea kontratu batzuen arabera, diru kopuru jakin batekin eta epe batzuen barruan, eta hori guztia taldean bideratzen genuen. Taldekide bakoitzak bere ardurak izaten zituen, eta nire ardura zen haiek koordinatzea eta sortzen ziren arazoei irtenbidea ematen laguntzea. Obra eta kontratu berriak bilatzea zen nire betebeharretako beste bat. Beraz, bulegoko lanaz aparte, bilera asko izaten nituen han eta hemen.
Zeintzuk dira zu enpresan zinela gauzatu zenituzten proiekturik garrantzitsuenak?
Hogei urtean obra asko egin genituen, eta batzuk garrantzi handikoak. Horietako batzuk izan ziren Donostiako Bigarren Gerrikoa, Deskargako azken tunela, Gipuzkoako Batzar Nagusien eraikin berria eta Aquariuma berritzeko eta handitzeko lanak. Horiez aparte, milaka etxe egin genituen, toki askotan.
Amenabarrek jende askori lana ematen zion arren, kontrakoak ere bazituen. Abiadura Handiko Trenaren (AHT) eraikuntzan parte hartzen ari zelako, ETAk hainbat alditan eraso egin zien Amenabarren hondeamakinei, eta 2008an Zarauzko egoitzan lehergailu bat ere jarri zuen. Nola gogoratzen dituzu garai haiek?
Ez ziren garai onak izan.
Presiorik eta beldurrik sentitzen al zenuen? Babesik behar izan al zenuen?
Askotan babes beharra ez du norberak sentitzen; esan egiten dizute arriskuan zaudela, ikusi egiten duzu zure inguruko beste batzuei zer gertatu zaien eta babesa jartzen dizute. Horrek eragin egiten dizu; ez nintzen denbora guztian beldurrez egoten, zama horrekin bizitzerik ez dagoelako, eta une batzuetan erlaxatu ere egiten nintzen, baina ez dut esango momentu batzuetan beldurrik izan ez nuenik. Ez ziren garai atseginak izan, ez kalean ibiltzeko, ezta lanerako ere.
Sekula pentsatu zenuen kargua uzterik?
Ez. Enpresa barruan babestuta sentitzen nintzen, eta elkarri asko laguntzen genion. Gainera, egiten genuen horretan sinetsi egiten genuen, obra garrantzitsuak egiten ari ginela uste genuen, beharrezkoak zirela, eta aurrera egingo genuela.
Eraikuntza sektorearen oparoaldia bertatik bertara bizi izan zenuen. Etxebizitza sektorean gertatzen ari zenaren jakitun zineten? Bazenekiten neurrigabeko prezioen igoera hark zer ondorio izan zitzakeen?
Urte haiek onak izan ziren denentzat, ez bakarrik eraikuntza sektoreko enpresentzat, eta nahiz eta jakin gauzak ez direla betirako, gauzak ondo doazenean ez zara etor daitekeenean pentsatzen jartzen. Egia esan, krisia lehertu aurreko une haietan sekulako martxa zegoen, eta ikusten zen zaila izango zela beti hala izatea, baina gauzak ondo zihoazenez, inor ez zen kexatzen, ez enpresak, ez gizartea.
Eta burbuilak eztanda egin zuenean zer? Zer eragin izan zuen enpresan? Nola bizi izan zenituen garai haiek?
Inorentzat ez ziren urte errazak izan, baina Amenabarrek nahiko ondo eutsi zion egoerari, ez zelako etxegintzatik bakarrik bizi. Bestelako eraikuntza lan asko egiten zituen, eta horiei esker, arazo handirik gabe lortu zuen aurrera egitea.
2016an sektore pribatutik arlo publikora jauzia egin zenuen: Uraren Euskal Agentziako zuzendari izendatu zintuzten. Nola sortu zitzaizun aukera?
Iñaki Arriola Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza, Lurralde Plangintza eta Ingurumen sailburuak eta biok aspalditik ezagutzen genuen elkar, eta hark egin zidan eskaintza. Itxura denez, Urako zuzendari kargurako profil jakin bat zuen norbait behar zuen, teknikoki prestatua eta esperientziaduna, eta nirekin gogoratu zen.
Gustura hartu zenuen eskaintza?
Bai, oso gustura. Hogei urte neramatzan enpresa berean lanean, oso gustura nengoen han ere, baina Urako zuzendari izateko aukera momentu egokian eskaini zidaten, eta aldatzeko aukera aproposa iruditu zitzaidan; dudarik egin gabe onartu nuen.
Aurretik egiten zenuenarekin zerikusia badu orain egiten duzunak, baina oso lan desberdinak dira.
Oso diferenteak dira helburuak. Enpresa batean errentagarritasun ekonomikoa lortzeko egiten da lan; Ura bezalako erakunde publiko baten helburu nagusia, berriz, gizartearen ongizatea da. Horregatik, beste zentzu bat ematen diezu zure lanari eta zure bizitzari, eta esan beharra daukat oraingo lanaren helburuak askoz gehiago betetzen duela pertsona.
Gustura al zaude karguan?
Lanean jardun dudan leku guztietan gustura eta eroso sentitu naiz, baina bai, oso pozik nago Urako zuzendaritzako kargua hartu nuelako; oso esperientzia interesgarria izan da eta oso gustura egon naiz karguan. Eta esaten dut egon naiz, badakidalako hau bukatzen ari dela. Hemendik aste batzuetara hauteskundeak izango dira, eta nire Urako ibilbidea bukatu egingo da, normalena hori izango litzateke behintzat.
Sektore publikoan aritzeak baditu berekin sektore pribatuan aritzeak ez dituen erantzukizunak, eta kargu berria hartu eta berehala egokitu zitzaizun horretaz jabetzea. Artean hainbat enpresa pribatutako administrazio kontseiluko kide izatea egotzi zizuten, eta publikoki azalpenak eman behar izan zenituen. Orduan hasi al zinen ohartzen goi-kargu publiko izateak duen zamaz?
Urako zuzendari kargua hartzerako banekien hori horrela zela. Orduan gertatu zena da garbitu beharreko gauza batzuk azaldu zirela, eta garbitu ziren eta hor geratu zen kontua; ez dut bestelako arazorik eduki. Ni ez naiz mundu publikoan gazterik sartu, nire ibilbidearen bukaera aldera sartu naiz. Ibilbide horretan jende asko ezagutu dut eta kargu asko izan ditut, eta zaila da une batean lanez aldatu eta aurreko guztia garbi-garbi utzita eta orri guztiak zuri izatea. Gauza batzuk zuzendu beharra egoten da, eta dena zuzentzeko denbora pixka bat behar izaten da. Gertatzen dena da mundu publikoan eta politikan inork ez duela zain egoteko denborarik izaten, eta zerbaiten susmoa dagoenean, berehala irteten dela azalera.
Kargu berrian zaudenetik, asko aldatu al da zure egunerokoa?
Fisikoki dezente aldatu da, orain bulegoa Gasteizen daukadalako eta egunero Zarauztik hara joan behar izaten dudalako. Amenabarren aritzen nintzenean, Zarautzen denbora gehiago pasatzen nuen, baina orduan ere asko mugitzen nintzen, bai Bilbora, bai Gasteizera, bai Donostiara, eta azken urteetan, baita Madrilera ere. Gainerakoan, lehen telefonoa asko erabiltzen nuen, eta orain ere bai; eta lehen batzar asko izaten nituen, eta orain ere bai.
Zeintzuk dira Ura agentziaren egiteko nagusiak?
Ura agentziak hiru lurraldetan —Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan— eta hiru arlotan lan egiten du. Batetik, ibaietan egiten ditu lanak, uholdeek ahalik eta kalterik txikienak eragin ditzaten. Bestetik, baimenak ematen ditu; ibaietara isurketak egiteko baimenak, ibaiertzetan eraikitzeko baimenak eta abar. Eta azkenik, administrazioko arloa dago. Lurralde bakoitzak bere zuzendaritza du, eta lan arlo bakoitzak berea.
Uholdeak izateko arrisku handia al dago Euskal Herrian?
Euskal Herriak duen arrisku natural garrantzitsuena uholdeak dira. Hori horrela da orain, eta horrela izango da hemendik 50 urtera ere, eta horregatik oso garrantzitsua da ibaiondoetan ez eraikitzea. Euskal Herriko ibai guztien inguruetan daude herriak, eta herri eta hiri garrantzitsu guztiak ibaiondoetan eraikita daude. Zer gertatzen da? Euri jasa handien ondorioz izaten diren uholdeek kalteak eragiten dituztela inguruan dauden herri horietan. Gure zeregina da kalte horiek ahalik eta txikienak izateko behar diren lanak egitea, fisikoki ibaiak aldatzeko eta teknikoki uholdeei aurrea hartzeko prestatzeko. Bigarren zati hori oso garrantzitsua da, alegia, kalkuluak egitea jakiteko zenbat euri egin behar duen eta euriak zer kalte eragin ditzakeen. Gauza horiez zerbait banekien, baina azken urte hauetan asko ikasi dut, eta asko harritu nauten gauzak, gainera. Esparru horretan prestakuntza handia duten adituak ditugu, eta Ura agentziak baditu baliabideak bere lana ondo egiteko. Dena dela, horrek ez du esan nahi aurrerantzean ezustekorik izango ez dugunik.
Zeintzuk dira zu karguan zaudenetik agentziak gauzatu dituen edo eskuartean dituen proiekturik garrantzitsuenak?
Uholdeek kalte handienak eragiten dituzten lekuetan egiten ditugu lanik handienak; esate baterako, Urumea ibaian, Martutene parean. Orain dela hiruzpalau urtera arte, urtero-urtero izaten ziren uholdeak han. Lehenengo faseko lanak orain dela bi urte bukatu genituen, eta orain bigarren faseko lanak egiten ari gara. Eta nabarmen-nabarmen ikusten ari gara egiten ari garen obrek zonalde horretako egoera nola hobetu duten. Euriteak izan dira eta urak ez du lehen adinako kalterik eragin. Orain, Galdakaon ere, Nerbioi ibaiaren inguruan, obra garrantzitsuak egiten hastekoak gara.
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, oro har, urari lotutako azpiegitura egokiak al daude?
1983an Bilbon horrenbeste jende hil zen uholde haiek izan zirenetik, diru asko inbertitu eta lan asko egin da. Dena dela, orduan bota zuena orain botako balu ere oso gaizki pasatuko genukeela uste dut; hura handia izan zen eta horrelako bat jasateko guztiz prestatuta egotea oso zaila da. Estatistikoki bostehun urtean behin pasatu daitekeen gertaera bat pasatu zen orduan. Baina nork ziurta dezake datorren urtean ez dela gertatuko mila urtean behin gerta daitekeen beste bat? Estatistikek lagundu egiten dute, baina estatistikak bakarrik dira. Badakigu orain euria nola egiten duen, baina ez dakigu hemendik hamar urtera nola egingo duen; beraz, etenik gabe ikasten jarraitu behar dugu, natura nola aldatzen ari den ikusten eta egoera berriei aurrea hartzeko prestatzen.
Nolakoa da Euskal Herriko ibaietako uraren kalitatea?
Ni azkoitiarra eta Altzibarkoa naiz, eta txikia nintzenean ibaia nola etortzen zen gogoan dut; egun batean laranja kolorekoa eta hurrengoan urdin-berdea. Hori orain ez da gertatzen. Erakunde publikoek eta enpresek lan handia egin dute azken urteetan, eta herritarren mentalitatea ere ikaragarri aldatu da urarekiko eta ibaiekiko. Horrela jarraitu behar dugu, zaintzen eta kontrolatzen.
Herritarrak jabetzen al dira ibaiak eta ura zaintzearen garrantziaz?
Azken urteetan asko aldatu da herritarren jarrera, eta hori ikusteko nahikoa da uraren kontsumo datuei erreparatzea, murriztu egin baita. Nik uste jendeak badakiela ura zaindu beharreko zerbait dela, ez duela alferrik gastatu behar eta behar duena kontsumitu behar duela.
Zeintzuk dira herritarrek beren egunerokoan kontuan izan behar lituzketen neurriak?
Oso inportantea da ura kontzientziaz erabiltzea. Ez dugu ahaztu behar guk edaten eta erabiltzen dugun ur guztia ibaietatik datorrela. Zenbat eta ur gutxiago hartu, orduan eta hobeto egongo dira ibaiak; eta zenbat eta ur gutxiago erabili, orduan eta diru eta energia gutxiago gastatuko dugu ur hori garbitzen eta ibaietara bueltatzen. Inportantea da, baita ere, komunetik behera ezer ez botatzea, eskuoihalekin izan dira gertaerak-eta saihesteko. Jendeak bota egiten zituen ez zekielako zer arazo sor zitzaketen, eta nik uste gauza askorekin gertatzen zaigula hori, gauzak kaltegarriak ez direlakoan egiten ditugula. Baina egiten dugun horrek kalte bat eragiten duela ikusten dugunean, egiteari uzten diogu. Zentzu horretan, nik uste dut gizarte nahiko ona garela, nahiko sotilak garela eta gauzak erraz ikasten ditugula. Begira orain ere: etxean egoteko esan digute, eta etxean egon gara.
Azken hilabeteetan, Zaldibarko zabortegian izandako luiziaren harira agertu zara hedabideetan, hain zuzen ere zabortegia eraisteari buruzko koordinazio eta jarraipen mahai teknikoko partaide zarelako. Mahai horretan zer ardura duzu zuk?
Zabortegietan urari lotutako kontuek garrantzi handia izaten dute. Normalean, mendi tarteetan eta zokoetan egiten dituzte zabortegiak, eta gune horien azpialdetik, gehienetan, erreka txikiren bat igarotzen da. Beraz, zabortegia egiterakoan, beharrezkoa izaten da erreka hori ondo estaltzea eta babestea, errekara kutsadurarik irits ez dadin. Horretaz aparte, zaindu beharreko beste kontu bat ere egoten da: euria egiten duenean eta urak zabortegiko lur zikinak zeharkatzen dituenean, ur hori zikindu egiten da, ur lixibiatu deitzen zaiona bihurtuz, eta oso garrantzitsua izaten da ur horiek kontrolatzea, oso kutsakorrak izaten direlako. Hortaz, zabortegi batek azpialdeko ur garbientzako eta ur zikinentzako azpiegiturak eduki behar izaten ditu. Zaldibarkoak ere bazituen, baina luiziak denak puskatu zituen, eta premiazkoa zen kontu horiek lehenbailehen zuzentzea, zerrikeria guztia ibaira joateko arriskua zegoelako. Teknikoki lan handia egin behar zen horretarako, eta horiek zuzentzeaz arduratu naiz ni. Nire esperientzia baliatuz, lan horiek egiteko egokiena iruditu zitzaidan lantaldea antolatu nuen, eta profesionalki oso lan ona egin dute. Horregatik nago batzorde tekniko horretan, eta horregatik agertu naiz hedabideen azalpenak ematen, une bakoitzean zer egiten ari ginen eta egoera zein zen azaltzen. Luizia gertatu eta lehendabiziko egunetan parte hartze handia izan nuen talde horretan, urak bideratzeko lan horiek egitea premiazkoa zelako. Orain, berriz, nire parte hartzea txikiagoa da, beste era bateko lanak egiten ari direlako.
Zabortegian gertatutakoak eraginik izan al zuen edateko uraren kalitatean?
Ez, inguruko etxeetara iristen den ura inguruko urtegietatik joaten da, eta zabortegian gertatutakoak ez zuen eraginik izan ur horren kalitatean.
Nola daude gauzak gaur egun?
Desgertutako bi langileen bila jarraitzen dute atsedenik gabe, eta nahiz eta tarte honetan koronabirusaren kontu hau guztia gertatu, han egunero jarraitu dute lanean, lehentasuna bi gorpuak topatzea delako.
Azkaraten ere hondakinentzako gune bat eraikitzeko asmotan dabiltza, eta dezenteko eztabaida sortu da herrian. Zer iritzi duzu zuk?
Herriak hartu beharreko erabakia dela uste dut. Azkoitiarrek ez badute zabortegirik nahi, badaukate gaitasuna zabortegiari ezetz esateko; oraindik garaiz dabiltza, gainera. Dena dela, hondakinen kontua ikuspuntu zabalago batetik aztertu beharko genukeela uste dut, eta argi gelditu dadila horrekin ez dudala esan nahi Azkaraten zabortegia eraikitzearen alde nagoenik. Berez, onena izango litzateke zabortegi berri bat eraikitzeko beharrik ez egotea. Horretarako ekonomia eredu zirkular bat eraiki beharko genuke, gauzak zuzen egin beharko genituzke eta ahalik eta hondakin gutxiena sortu. Kontua da hori ez dela urte batetik bestera egiten, alegia, hondakinik sortzen ez duen ekonomia eredu bat egituratzeko hamar, hamabost edo hogei urte beharko genituzkeela, eta, bitarte horretan, sortzen ditugun hondakinei aterabidea eman behar zaiela. Zaldibarko zabortegira urtero botatzen zituzten 500.000 tona haiek ere beste norabait eraman beharko dituzte orain, eta garbi dagoena da, ez dagoela herririk hondakin horiek hartu nahi dituenik. Inork ez du nahi herrian zabortegirik, baina, oraingoz behintzat, behar dira. Hori denon artean aztertu beharreko arazoa dela uste dut, adostutako irtenbideak emateko.
Azkenean hondakinen planta Azkaraten eraikitzea erabakitzen badute, zer hartu beharko lituzkete kontuan?
Egin behar badute, esango nieke lanak ondo eta kontzientziaz egiteko, bai hasierako lanak, baita gerokoak ere; izan ere, zabortegi bat eraikuntza lan jarraitu bat da. Hasierako prestakuntza lanek garrantzi handia dute, baina baita eguneroegunero iristen diren hondakinak ondo kudeatzeak ere. Ondo aukeratu, bereizi, zabaldu eta zanpatu behar izaten dira horiek. Berez, ez dira lan zailak, baina bai oso ondo egin beharrekoak, kontzientziaz eta behar den denbora hartuta. Askotan, gertaera txarrenetatik ateratzen ditugu irakaspenik onenak, eta nik uste dut Zaldibarren gertatutako zoritxarreko istripuak asko ikasteko balioko digula guztioi, erakundeoi zein enpresei, eta zabortegi eredua asko eta ikuspuntu askotatik aldatuko dela aurrerantzean.