Duela gutxi lagun batek entzefalopatia diabetikoa diagnostikatu ziotela esan zidan, eta I. motako diabetesaren eta II. motako diabetesaren arteko aldeari buruz galdetu. Arrisku kontzeptuaz eta haren adierazpenez aritu nintzaion ni: kalte baten existentzia, etorkizuna edo hipotetikoa. Kaltea ez da segurua, gertakariek eta kausa baldintzek zehazten dute hori, eta arrisku markatzaileek edo arrisku faktoreek zerikusia dute.
Arrisku markatzailea zera da: kalte jakin bat agertzeko probabilitatea areagotzen duen eta pertsonari atxikita dagoen egoera; beraz, aldagaitza da, ezin da aldatu. Horren adibideak genetika, adina edo sexu kromosomikoa izan daitezke. Horiekin lotuta egon daitekeen eredu bat izan daiteke osagai genetiko aldaezina duen I. motako diabetesa.
Arrisku faktorea, aldiz, kalte jakin bat agertzeko probabilitatea areagotzen duen baldintza aldagarria da: erretzea, edatea, kirolik ez egitea... azken batean, bizi ohitura osasungarririk ez izatea. Helduaroan garatzen da, bizitzan zehar osasungarriak ez diren bizi ohiturak izatearen ondorioz. II. motako diabetesa izango litzateke horren adibidea.
Arrisku markatzailearen ondorioz gaixotasunen bat izan ezean, osasunaren kezketatik urrun bizi da pertsona gaztea denean, baina hark helduaroan izango duen osasuna gaztaroan ereiten hasten da, eta bizitzaren aro horretan egiten dugunak eragina du ondorengo urteetan izango dugun osasunean.
Nire lagunari iktus baten ondoren entzefalopatia diabetikoa diagnostikatu ziotenean, zorte txartzat jo zuen. Aditzera eman nion urte batzuk neramatzala azaltzen bere bizi ohiturak ez zirela osasungarriak eta, neurri batean, zerbait gertatuko zitzaiola aurreikus zitekeela; ez zen haserretu, baina uste dut ez nuela asko konbentzitu. Nolanahi ere, berari esan ohi diodan bezala, pareta bati hitz egingo banio, horrek, agian, kasu gehiago egingo lidake.
Kontua da egunen batean, helduaroan, pertsona bati bere ohitura txarrekin zerikusia duen gaixotasunen bat diagnostikatzen badiote, hori ez dela zorte txarragatik edo Probidentziak hala nahi izan duelako izan. Hori zaindu zitekeen, zerbait gertatzeko aukerak saihesten saiatzeko, edo, gutxienez, minimizatzeko; ez egitearen ondorioa besterik ez da.
Pertsona baten bizitzaren joanean, une bakoitzean ditugun bizi ohiturek pertsonaren bilakaera markatuko dute. Bizitzan, ekintza bakoitzak ondorio bat du, eta osasunean ere gauza bera gertatzen da: gazte garenean ditugun osasun ohiturek markatuko dute gure etorkizuneko osasuna. Frogatuta dago gazteen eta helduen adin goiztiarrean ohitura osasungarriak hartzen dituzten pertsonak osasungarriagoak izaten direla adin ertainean eta zaharrean, eta gure eguneroko errutinan ohitura osasungarriak hartzeak eragin positiboa duela osasunean, bai fisikoan, bai mentalean, eta funtsezkoak direla ongizate fisiko eta emozional ezin hobea izateko.
Beraz, lagun, jar itzazu pilak!