Historia apur bat
Aldabek Antzinaroan dute jatorria, baina ez zuten garrantzia artistikorik izan XIII. mendera arte. Orduan, eta bereziki XIV. mendetik aurrera, etxeetan, jauregietan, katedraletan eta elizetan hasi ziren orokortzen aldabak. Apurka-apurka, itxura eta soinu desberdina zuten aldabak hasi ziren nagusitzen, eta funtzio praktikoa ez ezik, apaingarri modura ere erabili izan dira. Kale Nagusiko 51. zenbakiko aldaba da irudikoa.
Zaharrenak
Aldabarik zaharrenak mailu itxurakoak dira. Tipikoenak, ordea, uztai batetik zintzilik dauden giza edo animalia buru itxurakoak dira; horien artean lehoi burua izan da historian nagusi. Oraindik orain, Azkoitian badira horrelako eredu batzuk, adibidez Kale Nagusiko 49. zenbakian.
Sinesmenari lotuta
Garai batean sinesmenarekin lotura zutelako ere jartzen diren aldabak; izan ere, gizaki edo animalia burua zuten aldabak zortearen seinale ziren. Hala eta guztiz, animalien keinu basatia adierazten zuten aldabek edota izaki mitiko nahiz jainko itxura zutenek etxea babesten zutela sinesten zen. Kale Nagusia 118 bebarruaren aurreko atean dago irudiko aldaba.
Esku itxurakoa, ohikoena
Esku itxura dute Azkoitian dauden aldaba gehienek. Hatz findun eskua da, eta eraztunduna edo eraztunik gabea izan daiteke. Gainera, fruitu borobil bat du esku artean, atea jotzerakoan etxaurrean erortzen utziko balu bezala. Hori etxe horretako bizilagunen ontasun seinaletzat hartu izan da urte askoan. Irudiko aldaba Aingeru kaleko 20. zenbakiko atekoa da.
Aldaben arrastoa
Gero eta ate gehiagoren irudia da honako hau. Azkoitiko etxebizitza batzuen ateek erakusten dute garai batean izan zutela aldaba, baina, orain, ez dira mantentzen zenbait gorabehera tarteko. Horien artean, iragan historiko esanguratsua duten etxebizitzak daude Azkoitian. Inazio Iriarte kaleko ate hau da horren adibide garbiena.
Txirrina, lagun berria
Dagoeneko erabilerarik ez duten apaingarri bihurtu dira aldaba gehienak; izan ere, gaur egun, atari gehienek txirrinak dituzte alboan, solairu bakoitzean bizi diren bizilagunei esfortzu berezirik egin gabe dei egiteko. Kale Nagusiko 20. zenbakiko ateari ateratako argazkia da.
